Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόµενο νεανικής παραβατικότητας το οποίο εµφανίζεται έντονα στη σύγχρονη εποχή και αναφέρεται στη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση. Χαρακτηριστικό του είναι η χρήση βίας µεταξύ µαθητών µε στόχο να προκληθεί σωματικός πόνος ή/και ψυχολογική-συναισθηματική αναστάτωση.

Συντελεί στη διατάραξη της κοινωνικής συνοχής και της αρμονικής συμβίωσης με ανεξέλεγκτες εκρηκτικές διαστάσεις ανάμεσα  τη νέα γενιά.

Οι εκδηλώσεις του φαινομένου µπορούν να λάβουν  τη µορφή σωµατικής βίας, απειλών, τροµοκρατίας,  χλευασµού,  ταπείνωσης,  αποκλεισµού και αποµόνωσης.

Είναι σημαντικό να μην αγνοείται ο εκφοβισμός, είτε φυσικός είτε διαδικτυακός και να μην αντιμετωπίζεται ως εφηβική φάρσα, διότι οι συνέπειές του μπορεί να είναι πολύ σοβαρές, από ψυχολογικές, έως αυτοτραματισμούς, μέχρι (στις πιο ακραίες περιπτώσεις) αυτοκτονίες των προσώπων που δέχτηκαν διαδικτυακό εκφοβισμό.

Ένας μαθητής γίνεται αντικείμενο εκφοβισμού ή θυματοποιείται όταν υποβάλλεται κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση σε αρνητικές ενέργειες από άλλους μαθητές. Τοιουτοτρόπως, ο εκφοβισμός οριοθετείται ως η περίσταση κατά την οποία  ένα παιδί καταβάλλει προσπάθεια, με βίαιο και συνεχή τρόπο, να βλάψει τον άλλον μαθητή και να κυριαρχήσει πάνω του.

Η συνεχής και αδιάλειπτη αυτή επιθετικότητα μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και διαστάσεις όπως:  εκφοβισμός με εκβιασμό,  λεκτικός,  ψυχολογικός,  σωματικός,  κοινωνικός,  σεξουαλικός,  ρατσιστικός,  ηλεκτρονικός,   συναισθηματικός κ.ά. Επισημαίνει ότι στον συναισθηματικό εκφοβισμό το θύμα απομονώνεται κοινωνικά και προσάπτονται προς το πρόσωπό του ψευδείς και άσχημες φημολογίες. Υποτιμάται η νοημοσύνη του, καταπατώνται τα δικαιώματα του, ταπεινώνεται και οδηγείται σε  ψυχολογική χειραγώγηση.

Μερικά από τα πιο συνηθισμένα παραδείγματα διαδικτυακού εκφοβισμού περιλαμβάνουν την κακόβουλη χρήση και ανάρτηση φωτογραφιών και βίντεο χωρίς συγκατάθεση, τη δημοσίευση ενοχλητικών σχολίων ή φημών, την προσβολή μέσω μηνυμάτων, την απειλή ότι κάποιος θα βλάψει κάποιον, τον αποκλεισμό από διαδικτυακές ομάδες, π.χ. ομάδες στο Facebook, ή το doxing, δηλαδή  απειλή ότι θα αποκαλυφθούν προσωπικές πληροφορίες ατόμων. Στην περίπτωση των ανώνυμων μηνυμάτων, μπορεί να καταστεί πολύ δύσκολο να αποκαλυφθεί η ταυτότητα του ατόμου που εκφοβίζει στο διαδίκτυο, προκαλώντας πρόσθετο άγχος στο παιδί που εκφοβίζεται. Ωστόσο, το ψηφιακό αποτύπωμα που αφήνει ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμο για να βοηθήσει να σταματήσει η κακοποίηση. Η ανωνυμία στο Διαδίκτυο μπορεί επίσης να οδηγήσει στην εντατικοποίηση των πράξεων διαδικτυακού εκφοβισμού ή στην εμπλοκή (Games for Tolerance, Erasmus).

Ο σχολικός εκφοβισµός αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό φαινόµενο και όχι απλώς ένα μεμονωμένο περιστατικό, που βιώνεται και συντελείται µέσα στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος, αποκοµµένο από τα µεγάλα κοινωνικά προβλήµατα. Έτσι, η βία στο σχολείο αντανακλά, παράγει ή αναπαράγει την ευρύτερη κοινωνική και οικογενειακή βία.

Τα παιδιά στον ρόλο του θύτη έχουν συνήθως αρκετά αναπτυγμένη σωματική  διάπλαση, δηλαδή διαθέτουν περισσότερη δύναμη συγκριτικά με τα θύματα τους, αδιαφορούν για τα αποτελέσματα που προκαλούν οι πράξεις τους προς τα θύματά τους και δεν έχουν ενσυναίσθηση.  Προέρχονται από περιβάλλοντα όπου επικρατεί βία και εκφοβισμός. Αυτό επηρεάζει την ψυχοσύνθεσή τους σε μέγιστο βαθμό και τους δημιουργεί αισθήματα μειoνεξίας, κατωτερότητας και ανεπάρκειας.

 Τα παιδιά που γίνονται θύματα με αποτέλεσμα να βιώνουν καταστάσεις που τους αποδομούν  την ψυχοσύνθεση, είναι συνήθως παιδιά μοναχικά, χωρίς πολλές κοινωνικές συναναστροφές. Διακατέχονται από αισθήματα κατωτερότητας, μειωμένης αυτοεκτίμηση, χαμηλής επίδοσης στο σχολείο, με έντονο άγχος και συναισθήματα ανασφάλειας.

Αίτια Σχολικού Εκφοβισμού

Πολλοί παράγοντες  ευνοούν την εμφάνιση και εκδήλωση της βίας στο σχολικό περιβάλλον, όπως:  

• Ελλιπής γνώση και ενημέρωση, τόσο των γονέων όσο και των εκπαιδευτικών, αναφορικά με τη σχολική βία. Οικογένεια και εκπαιδευτικοί πολλές φορές είτε έχουν άγνοια  του φαινομένου είτε, σε περίπτωση που το εντοπίσουν, δεν γνωρίζουν τεχνικές αποτελεσματικής του διαχείρισης και αντιμετώπισης.
• Κακές σχέσεις στο ενδοοικογενειακό περιβάλλον. Οι γονείς λόγω αδιαφορίας ή έλλειψης ελεύθερου χρόνου δε «χτίζουν» ομαλές σχέσεις με τα παιδιά τους, δεν τους παρέχουν αγάπη και φροντίδα και τα παραμελούν. Πολλές φορές μέσα στην οικογένεια υπάρχει κακοποίηση, αλκοολισμός, συγκρούσεις, γεγονότα που επιδρούν αρνητικά στη διαμόρφωση ορθού χαρακτήρα του παιδιού και το ωθούν στη χρήση βίας, ως μέσου προσέλκυσης του ενδιαφέροντος των άλλων ή επιβολής εξουσίας.
• Η περίοδος της εφηβείας απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, δεδομένου κατά τη διάρκεια της «ήβης» οι νέοι παρουσιάζονται συχνά επικριτικοί, αντιδραστικοί και  εχθρικοί απέναντι στους άλλους. 
• Το άγχος επιτείνεται στις μεγαλουπόλεις, όπου οι νέοι δεν έρχονται σε επαφή με τη φύση, νιώθουν εγκλωβισμένοι, δεν έχουν χώρους εκτόνωσης και «ξεσπούν» στο σχολείο, εμπλεκόμενοι σε συγκρούσεις και βίαιες συμπεριφορές.

Αντιμετώπιση σχολικού εκφοβισμού

Είναι πλέον κατανοητό από όλους ότι ένα απαραίτητο στοιχείο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι και η πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού. Το βασικό στοιχείο για την επιτυχή αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού είναι η ανάμειξη όλων των ενδιαφερομένων για το ζήτημα.

 Ως στόχος – κλειδί  νοείται η δημιουργία ενός σχολείου όπου ο σχολικός εκφοβισμός δεν θα είναι από κανέναν ανεκτός.

 Ως ενδεικνυόμενη  στρατηγική  θεωρείται η κινητοποίηση των μαθητών, των γονέων και του προσωπικού των σχολείων με στόχους:

• την ενημέρωση για το πρόβλημα

• τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ τους

 • τη μεσολάβηση για την εξάλειψη του φαινομένου

 • τη θέσπιση σαφών κανόνων κατά του σχολικού εκφοβισμού

• την υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων

Όταν τα παιδιά γνωρίζουν τι είναι ο εκφοβισμός,  θα είναι σε θέση να τον αναγνωρίσουν πιο εύκολα, είτε ασκείται σε αυτά είτε σε κάποιον άλλο. Προωθώντας και διαμορφώνοντας θετικές συμπεριφορές, δηλαδή πράξεις που ενισχύουν τις υγιείς σχέσεις, μπορούμε να βελτιώσουμε τη συμπεριφορά ενός παιδιού και να στρέψουμε την προσοχή του σε αυτά που μπορεί να κάνει (σε αντίθεση με το να του λέμε μόνο τι δεν πρέπει να κάνει).

Ανάλογα με το ρόλο και τη σχέση μας με το παιδί, μπορούμε να προβούμε στις ακόλουθες ενέργειες:

Γονείς

Εάν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας εκφοβίζεται:

• Μιλήστε με το παιδί σας για να σας εξηγήσει την κατάσταση.
•  Παρατηρήστε τη συμπεριφορά άλλων παιδιών στο περιβάλλον σας για να εντοπίσετε την εξάπλωση του προβλήματος.
• Μιλήστε με τους δασκάλους του σχολείου για την καταπολέμηση του προβλήματος και την αποτροπή της επανάληψής του.
• Παρέχετε ποιοτικό οικογενειακό χρόνο στο παιδί και καθιερώστε υγιείς καθημερινές ρουτίνες που επιτρέπουν στο παιδί να νιώθει υποστήριξη και αγάπη.
• Ελέγχετε τον χρόνο που το παιδί περνάει στο διαδίκτυο.
•  Περάστε χρόνο με το παιδί σας, κατά προτίμηση στη φύση.
•  Αν παρατηρήσετε αλλαγές στη συμπεριφορά, συναισθηματικές αντιδράσεις ή θέματα υγείας, πηγαίνετε σε ψυχολόγο/ειδικό μαζί με το παιδί σας, για να λάβετε τις σωστές αποφάσεις .
•  Χτίστε εμπιστοσύνη μεταξύ εσάς και του παιδιού σας.
•  Προσπαθείτε πάντα να τηρείτε τις υποσχέσεις σας.
•  Δημιουργήστε μια ασφαλή ατμόσφαιρα, όπου το παιδί δεν χρειάζεται να σας φοβάται, αλλά να σας σέβεται.
• Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να έχουν μια “έντιμη” συμπεριφορά και να έχουν αυτοπεποίθηση για τον εαυτό τους.
• Βοηθήστε τα παιδιά να μάθουν τις κοινωνικές δεξιότητες που χρειάζονται για να κάνουν νέους φίλους.
•  Αποφύγετε να είστε επικριτικοί, αλλά μην υποτιμάτε την κατάσταση του εκφοβισμού. Βοηθήστε το παιδί να γίνει πιο δυναμικό, αλλά και να πιστεύει στον εαυτό του και να υπερασπίζεται τον εαυτό του.
• Ποτέ μην συγκρίνετε τα παιδιά μεταξύ τους ή μην τα χαρακτηρίζετε ως “θύτες” και “θύματα”.
•  Επιβραβεύστε το παιδί σας όταν κάνει κάτι καλά, δείχνοντας παράλληλα ενσυναίσθηση.
•  Ενθαρρύνετε το παιδί σας να συμμετέχει σε αθλήματα, μαθήματα τέχνης ή άλλες ομαδικές δραστηριότητες.
•  Ενθαρρύνετε της “υγιείς” διαφωνίες με το παιδί σας, ώστε να το βοηθήσετε να αναπτύξει την κριτική του σκέψη και τις δεξιότητες διεκδίκησης.
•  Όταν βλέπετε κάποιον να εκφοβίζεται ή να κακοποιείται, μην του γυρίζετε την πλάτη, αλλά γίνετε το καλό παράδειγμα και υπερασπιστείτε τον.
•  Βοηθήστε τα παιδιά σας να δώσουν θετικό παράδειγμα με τη δική τους συμπεριφορά.
•  Οργανώστε μια συνάντηση με το παιδί που εκφοβίζει το οποίο θα μιλήσει απευθείας στο παιδί σας και θα μιλήσει για τις εμπειρίες του.
•  Ενθαρρύνετε το παιδί σας να ενημερωθεί για τα δικαιώματά του στην πραγματική ζωή και ενώ βρίσκεται στο διαδίκτυο. Συμμετέχετε σε θεματικές εκδηλώσεις, εκστρατείες ή εργαστήρια μαζί με το παιδί σας για να του δείξετε πόσο σημαντικό πρόβλημα είναι ο εκφοβισμός.
• Επικοινωνήστε με τους γονείς του παιδιού που εκφοβίζει για να καθιερώσετε μια συνεργατική προσέγγιση που θα έχει ως αποτέλεσμα να σταματήσει η κακοποίηση.
• Να θυμάστε πάντα ότι τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως μέσα από την “υιοθέτηση προτύπων, γι’ αυτό δείξτε στο παιδί σας πώς να επικοινωνεί ανοιχτά, κάνοντάς το εσείς οι ίδιοι: μην λέτε ψέματα στο παιδί σας.Να είστε πάντα ειλικρινείς, ακόμη και για θλιβερά ή δυσάρεστα θέματα, μην το ξεγελάτε για να κάνει αυτό που θέλετε, αντίθετα προσπαθήστε να καταλήξετε σε συμφωνία, μην προσποιείστε ή κρύβετε τα αληθινά σας συναισθήματα, αλλά μιλήστε ανοιχτά για τα συναισθήματά σας και ζητήστε από το παιδί να μιλήσει και για τα δικά του συναισθήματα.

Εάν ο εκφοβισμός του παιδιού σας γίνεται στο διαδίκτυο μπορείτε:

• Να διαγράψετε από τις κινητές συσκευές τις εφαρμογές στις οποίες λαμβάνει χώρα ο εκφοβισμός.
• Να κλειδώσετε/απαγορεύσετε/μπλοκάρετε τους ιστότοπους που επιλέγουν να βλάψουν.
• Να εγκαταστήσετε προστατευτικό λογισμικό, όπως τείχη προστασίας, και να ενημερώνετε τις μηχανές αναζήτησης και τα εργαλεία προστασίας από ιούς.
• βεβαιωθείτε ότι το παιδί κατανοεί τη σημασία της διατήρησης των προσωπικών του κωδικών πρόσβασης.
• Εξηγήστε στα παιδιά πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία για το κοινό καλό, όπως για παράδειγμα για την ανταλλαγή γνώσεων ή την αλληλοϋποστήριξη.
• Θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η χρήση υβριστικών εκφράσεων στο διαδίκτυο μπορεί να προκαλέσει τόση ζημιά όση και εκτός διαδικτύου. Βεβαιωθείτε ότι η πρόσβαση στο Διαδίκτυο δεν γίνεται από μη ασφαλείς τοποθεσίες ή hotspots.
• Δώστε οδηγίες στο παιδί να κρατάει το μικρόφωνο και την κάμερα αποσυνδεδεμένα ή καλυμμένα όταν δεν τα χρησιμοποιεί. Ενημερώστε το παιδί ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μοιράζεται τον κωδικό πρόσβασής του, προσωπικά δεδομένα ή φωτογραφίες, ακόμη και με φίλους.
•  Ενημερώστε τα παιδιά για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει ο παρατεταμένος χρόνος που περνούν στο διαδίκτυο σε αυτά και σε άλλους. Συζητήστε με το παιδί σας ποιες πληροφορίες είναι σκόπιμο να μοιράζονται στο διαδίκτυο και ποιες πληροφορίες είναι πολύ ιδιωτικές ή προσωπικές.
•  Μιλήστε στο παιδί να μην ξεκινάει συνομιλίες και να μην απαντάει σε μηνύματα από αγνώστους Συμβουλέψτε το παιδί να βγει εκτός σύνδεσης αν νιώθει ότι επηρεάζεται προσωπικά από μια επικοινωνία.
•  Προσδιορίστε και εξηγήστε τους κινδύνους που ενέχει η ανταλλαγή πληροφοριών στο διαδίκτυο.
• Εξηγήστε τη σύνδεση μεταξύ του διαδικτυακού και του μη διαδικτυακού κόσμου και προειδοποιήστε τα παιδιά για τους διάφορους κινδύνους που μπορεί να συναντήσουν στο Διαδίκτυο. Βεβαιωθείτε ότι οι φίλοι στις λίστες φίλων του παιδιού σας και στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης είναι άνθρωποι που γνωρίζει και όχι φίλοι φίλων.
• Χρησιμοποιήστε τον γονικό έλεγχο, ιδίως όσον αφορά τις ρυθμίσεις απορρήτου στη συσκευή του παιδιού.
•  Χρησιμοποιήστε ψηφιακές συσκευές στον κοινόχρηστο χώρο, ώστε να μπορείτε εύκολα να παρακολουθείτε την εικονική δραστηριότητα των παιδιών.
•  Παρακολουθήστε τον χρόνο που το παιδί περνάει στο διαδίκτυο και προσφέρετε εναλλακτικές επιλογές για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Συνεργαστείτε με το σχολείο και άλλους γονείς για την πρόληψη του διαδικτυακού εκφοβισμού.
• Να αναφέρετε τις περιπτώσεις διαδικτυακού εκφοβισμού στην κατάλληλη υπηρεσία: στον πάροχο υπηρεσιών για να αφαιρέσει το προσβλητικό περιεχόμενο, στο σχολείο για να αποτρέψει ή να σταματήσει παρόμοιες καταστάσεις σε σχολικό επίπεδο ή στην αστυνομία, αν η δραστηριότητα μπορεί να χαρακτηριστεί ως παρενόχληση ή κακοποίηση.
• Αποκλείστε το άτομο που εκφοβίζει.
• Διαγράψτε το λογαριασμό σας από τον ιστότοπο όπου γίνεται ο εκφοβισμός. Περιορίστε τα μηνύματα κειμένου, τις κλήσεις και τα διαδικτυακά μηνύματα από συγκεκριμένα άτομα, επικοινωνώντας με τον πάροχο κινητής τηλεφωνίας ή τον πάροχο υπηρεσιών διαδικτύου.
• Καταγράψτε το διαδικτυακό περιστατικό και ερευνήστε το, αν χρειαστεί, για την καταπολέμησή του.
• Εξηγήστε στο παιδί ότι δεν χρειάζεται να διαβάζει τα μηνύματα που το ενοχλούν, αλλά μπορεί να τα καταγράφει με ημερομηνία και ώρα.
• Βάλτε σε σελιδοδείκτες κατάλληλους ιστότοπους και συμφωνήστε ότι αυτοί είναι οι μόνοι ιστότοποι που μπορούν να επισκέπτονται στο διαδίκτυο.
• Εκμεταλλευτείτε τους δωρεάν γονικούς ελέγχους και τους αποκλεισμούς ανεπιθύμητης αλληλογραφίας που παρέχει ο πάροχος υπηρεσιών Διαδικτύου.
• Εξετάστε το ενδεχόμενο προσθήκης λογισμικού παρακολούθησης που σας επιτρέπει να βλέπετε τους ιστότοπους που επισκέπτονται, να εξετάζετε τις συνεδρίες συνομιλίας και τα σχόλια που δημοσιεύουν σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και να γνωρίζετε αν διαγράφουν το ιστορικό των ιστότοπων που επισκέπτονται.
• Κατά τη διάρκεια της νύχτας, τοποθετήστε τις ψηφιακές συσκευές εκτός του δωματίου του παιδιού.

Εκπαιδευτικοί

Εάν αντιληφθείτε ότι ένα παιδί υφίσταται εκφοβισμό:

• Λαμβάνετε άμεσα μέτρα μόλις αντιληφθείτε περιπτώσεις εκφοβισμού στο πλαίσιο της διδασκαλίας σας. Άλλως, οι μαθητές ενδέχεται να ερμηνεύσουν την έλλειψη παρέμβασής σας ως σιωπηρή αποδοχή του εκφοβισμού, πράγμα  που μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη πιο επιθετική συμπεριφορά.
• Εξηγήστε στους μαθητές τη διαφορά μεταξύ του πειράγματος, της κοροϊδίας και του εκφοβισμού και πώς κάτι φαινομενικά “αθώο” μπορεί να προκαλέσει δυσφορία σε ένα άλλο παιδί, ακόμη και αν δεν είναι αυτή η πρόθεση.
• Επικοινωνήστε με τους γονείς του παιδιού για να εξηγήσετε την κατάσταση, να ακούσετε την άποψή τους, καθώς και να καταλάβετε από κοινού πώς να αναλάβετε δράση.
• Μιλήστε με άλλους εκπαιδευτικούς για να μάθετε τις εμπειρίες και τις παρατηρήσεις τους σχετικά με περιπτώσεις εκφοβισμού.
• Συμβουλευτείτε τον σχολικό σύμβουλο/ψυχολόγο για διορθωτικά και προληπτικά μέτρα προς την κατεύθυνση της διακοπής του εκφοβισμού.
• Ενημερώστε τον διευθυντή του σχολείου για τη βίαιη συμπεριφορά συγκεκριμένου παιδιού που διαπιστώσατε.
• Επικοινωνήστε με τους γονείς άλλων παιδιών για να καταλάβετε αν το πρόβλημα αφορά σε περισσότερα παιδιά.
• Αναφέρετε σε άλλα παιδιά θετικές και επιθυμητές κοινωνικές συμπεριφορές, τόσο εκτός όσο και εντός διαδικτύου, και μεταφέρετέ τους ότι η βία δεν είναι αποδεκτή.
• Παρακολουθήστε τη διάθεση και την επίδοση του παιδιού στο σχολείο.
• Μιλήστε στο παιδί και προσφέρετε υποστήριξη και συμβουλευτική.
• Επικεντρωθείτε στην προστασία του ατόμου που εκφοβίζεται, ενδυναμώστε το, βοηθήστε το να χτίσει αυτοεκτίμηση, διδάξτε του θετική επικοινωνία.
• Φροντίστε για την ατμόσφαιρα στην  τάξη, μιλήστε ανοιχτά για τον εκφοβισμό, ενημερώστε και τους παρατηρητές ότι επιλαμβάνεστε του θέματος.
• Επιλέξτε μια ομαδική προσέγγιση για την επίλυση του εκφοβισμού (εμπλέξτε όλους τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται με το παιδί, τους υπαλλήλους του σχολικού συμβουλευτικού γραφείου, αν χρειαστεί, ζητήστε και εξωτερική βοήθεια).
• Αναζητήστε ατομική ψυχολογική φροντίδα για το παιδί που εκφοβίζεται και για το παιδί που εκφοβίζει.
• Εργαστείτε για την ενσωμάτωση του θιγόμενου ατόμου με τους συμμαθητές του, ενθαρρύνετε τη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες και/ή υιοθετήστε ένα σύστημα βράβευσης.
• Συνεργαστείτε στενά με τους γονείς για να τους ενημερώσετε για το πρόβλημα και να τους εξηγήσετε πώς να αναλάβουν δράση.
• Ενισχύστε τους κανόνες και τις κατευθυντήριες γραμμές του σχολείου, δημιουργήστε δομές που επιτρέπουν στους μαθητές να αναφέρουν τον εκφοβισμό με ασφάλεια και άμεσα στους καθηγητές του σχολείου.

Στις πιο δύσκολες περιπτώσεις, όταν οι δικές σας προσπάθειες δεν αρκούν για να σταματήσει η κακοποίηση:

• Επιστρατεύστε έναν εξωτερικό διαμεσολαβητή για την επίλυση του προβλήματος.
• Απομονώστε το παιδί που εκφοβίζει από την τάξη για να αποτρέψετε περαιτέρω βλάβη μέχρι να αλλάξει η συμπεριφορά του.
• Αποβάλλετε το παιδί από τις τάξεις για κάποιο χρονικό διάστημα.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Γενικά

Ο εκπαιδευτικός  μπορεί να αποτρέψει τον εκφοβισμό, διαθέτοντας χρόνο στην τάξη για να ακούσει τα προβλήματα και τις  επιθυμίες των παιδιών και άλλα συναισθηματικά ζητήματά τους. Όταν οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους, να ακούσουν τις ιδέες, τις επιθυμίες, τους φόβους τους, τα παιδιά αισθάνονται ότι εκτιμώνται, γίνονται αποδεκτά όπως είναι και τότε δεν έχουν την ανάγκη να εκφοβίζουν τους άλλους.

 Είναι ζωτικής σημασίας για τον εκπαιδευτικό να συνεργάζεται στενά και να συμβουλεύεται τον σχολικό ψυχολόγο, τον εκπαιδευτικό σύμβουλο και έναν ειδικό για την πρόληψη του εκφοβισμού για τη συμπεριφορά των παιδιών.

 Η συνεχής εμπλοκή των γονέων σε θέματα που σχετίζονται με το σχολικό εκπαιδευτικό σύστημα των παιδιών τους μπορεί επίσης να βοηθήσει.

Οι γονείς μπορούν να δώσουν στον εκπαιδευτικό πολύτιμες πληροφορίες για τη συναισθηματική ευημερία των παιδιών.

 Είναι επίσης πολύ θετικό για τα παιδιά να αισθάνονται ότι οι δύο κύριες φιγούρες στη ζωή τους μοιράζονται τις ίδιες αξίες και είναι και οι δύο εκεί για να τα βοηθήσουν.

Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας χώρος στον οποίο η βία και ο εκφοβισμός θα συζητούνται ανοιχτά. Γονείς και σχολείο πρέπει να συνεργάζονται για τη διαμόρφωση στάσεων και κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών για υγιή και μη βίαιη επικοινωνία, ενσυναίσθηση, ανοχή και σεβασμό στη διαφορετικότητα και ήρεμη επίλυση συγκρούσεων.

Ενδεικνυόμενες πρακτικές:

• Εκτιμήστε τις στιγμές γενναιοδωρίας και συμπόνιας του παιδιού για τους άλλους.
• Ξεκινήστε θεματικά μαθήματα για την πρόληψη του εκφοβισμού.
• Οργανώστε σχολικές  εκστρατείες για την ευαισθητοποίηση σχετικά με το πρόβλημα.
• Τυπώσετε φυλλάδια  και οπτικό υλικό με συγκεκριμένα παραδείγματα που παρουσιάζουν το πρόβλημα.
• Να είστε το πρότυπο για τα παιδιά, επιδεικνύοντας αποδοχή και συμπόνια για όλους.
• Συζητήστε με τους μαθητές σας πόσο σημαντικό είναι να βοηθήσουν άλλα παιδιά που εκφοβίζονται.
• Θέστε κανόνες και νόρμες για τη συμπεριφορά των μαθητών, εξηγήστε τις συνέπειες της παραβίασής τους και επιβάλλετε τους με αυστηρότητα.
• Διδάξτε στους μαθητές να έχουν ενσυναίσθηση, δηλαδή να συμπάσχουν με την κατάσταση των άλλων ανθρώπων.
• Κάνετε τους μαθητές να ασχοληθούν με εργασίες που τους βοηθούν να εντοπίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους.
• Δώστε προτεραιότητα στην ευαισθητοποίηση και την κατανόηση ότι ο εκφοβισμός είναι ένα πρόβλημα που γεννά απαράδεκτες συμπεριφορές.
• Εργαστείτε με όλη την τάξη για την πρόληψη του εκφοβισμού.
• Οργανώστε ομαδικές εργασίες, αλλάζοντας τα μέλη των ομάδων, ώστε οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να οικοδομήσουν θετικές σχέσεις με όλους τους συμμαθητές τους.
• Πραγματοποιήστε ομαδικές συζητήσεις κατά τη διάρκεια της τάξης σχετικά με τον εκφοβισμό και τη σημασία του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του καθενός.
• Δώστε ανώνυμα ερωτηματολόγια σε όλους τους μαθητές, αξιολογώντας την ετοιμότητά τους να καταπολεμήσουν περιστατικά εκφοβισμού, τις γνώσεις τους σχετικά με προληπτικά μέτρα και την παρατήρηση περιστατικών εκφοβισμού γύρω τους. Εργαστήρια μπορούν να οργανωθούν από τον σχολικό ψυχολόγο ή τον παιδαγωγικό σύμβουλο.
• Πραγματοποιήστε θεματικές συναντήσεις γονέων για την ευαισθητοποίησή τους.

Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ  έχοντας επίγνωση της σοβαρότητας του θέματος φιλοδοξεί να αναπτύξει έναν ανοικτό διάλογο με τις εμπλεκόμενες μονάδες της κοινωνίες με στόχο να συμβάλει στην ολιστική αντιμετώπιση του φαινομένου, που σχετίζεται  με την κοινωνική  και συναισθηματική ωρίμανση των νέων μας.

Όσοι ενδιαφέρονται για περαιτέρω μελέτη του θέματος μπορούν να ανατρέξουν στις παρακάτω πηγές:

1. Αρτινοπούλου, Β. (2007). Βία στο σχολείο. Έρευνες και Πολιτικές στην Ευρώπη, β’ έκδοση, εκδόσεις  Μεταίχµιο, Αθήνα.
2. Βουϊδάσκης, Κ. Β. (1987). Η επιθετικότητα σαν κοινωνικό πρόβληµα στην οικογένεια και στο σχολείο. Γρηγόρη, Αθήνα.
3. Τσιάντης, Ι. (2008). Ενδοσχολική Βία. 11o Πρόγραμμα προαγωγής ψυχικής υγείας «Εκπαίδευση λειτουργών υγείας και εκπροσώπων κοινωνικών φορέων σε θέματα προαγωγής ψυχικής υγείας και ανάπτυξης ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων (πρόγραμμα “ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ”)».
4. Τσίγκανου, Ι. κ.ά. (2004). Εικόνες και αναπαραστάσεις βίας στο ελληνικό σχολείο, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.